در سحرگاه بيست و دوم ژوئن سال 1941 (يكم تيرماه 1320) نيروي زميني ارتش آلمان، آتش سهمگين خود را در طول جبهه‌اي كه از درياي بالتيك تا درياي سياه وسعت داشت، بر روي دشت‌هاي روسيه باز كرد. حمله آلمان به شوروي، ايران را به صورت حلقه ارتباطي بين انگلستان و روسيه درآورد. دولت ايران كه در موقعيت حساسي قرار گرفته بود، سعي كرد تا سياست بي‌طرفي را كه همزمان با آغاز جنگ دوم جهاني اتخاذ كرده بود، همچنان حفظ كند.
يادداشت مشترك انگلستان و شوروي به ايران در خصوص اخراج اتباع آلمان از كشور كه حالت اولتيماتوم نيمه رسمي داشت، با اين هدف به دولت ايران تسليم شده بود كه با رد آن و يا عدم ارسال جواب از سوي ايران و در عدم نتيجه اخراج آلماني‌ها از كشور، عذر موجهي براي متفقين فراهم آورد تا بتوانند ايران را اشغال نموده و طرح‌هاي خود را به مرحله اجرا درآورند.
سرانجام در سپيده دم روز سوم شهريور 1320 در حالي كه نمايندگان سياسي دولتهاي شوروي و انگلستان در تهران، به منزل علي منصور نخست‌وزير وقت ايران رفته و هر يك يادداشتي تسليم وي نمودند و توسل دول متبوع خود را به نيروي نظامي بر عليه ايران اعلام كردند، تجاوز ارتش‌هاي بيگانه به مرزهاي ايران آغاز شد. نيروي هوايي شوروي در آذربايجان به بمباران شهرهاي بي دفاع در شمال و مركز كشور پرداخته و يگان‌هاي زميني و موتوريزه آن كشور از طريق جلفا به سمت تبريز سرازير شده بود. در خوزستان قواي انگليس به بنادر شاهپور و خرمشهر حلمه بردند و كشتي‌هاي جنگي ايران را غافلگير نمودند. اين غافلگيري به حدي بود كه نيروي دريايي ايران بكلي از بين رفت و فرمانده آن نيز كشته شد. نيروي هوايي انگليس، اهواز را بمباران كرده و ستون ديگري از نيروهاي انگليسي از قصر شيرين به سوي كرمانشاه به حركت درآمدند.
با تجاوز قواي انگليس و روس از جنوب و شمال به كشور، رضاشاه، ارتش را به مقابله فراخواند، ولي به جز مقاومت پراكنده چند روزه، ارتشي كه هزينه سنگين آن را مردم متحمل شده بودند، طي سه روز درهم شكست و كشور به اشغال ارتش شوروي و انگليس درآمد و امراي ارشد آن با همان چادرهايي كه ممنوع شده بود، گريختند و پس از سه روز، دولت ايران تصميم خود مبني بر ترك مقاومت را به اطلاع سفراي كشورهاي اشغالگر رساند و در مقابل از آنها خواست تا ادامه عمليات جنگي و پيشروي خود را متوقف سازند.
روز هشتم شهريور سال 1320 دولت فروغي در تهران حكومت نظامي اعلام كرد و در روز 25 شهريور، هنگامي‌كه قواي روس و انگليس وارد پايتخت شدند و تهران را اشغال كردند، رضاشاه بي درنگ استعفا داد و عازم بندرعباس شد.
اشغال ايران كه با تهاجم نيروهاي انگليس و شوروي از جنوب و شمال خيلي سريع و آسان تحقق يافته بود تا پايان جنگ در سال 1324 ادامه يافت. اين تجاوز عوارض و آثار متعددي برجاي گذاشت كه بررسي و ارزيابي آنها مي‌تواند بسياري از حقايق تلخ تاريخ معاصر ايران را در آن سال‌ها روشن سازد.
No comments:
Post a Comment